Enwau lleoedd

Agorwch unrhyw fap o  Geoparc Byd-eang UNESCO y Fforest Fawr ac mae’r enwau lleol nodedig yn neidio allan. I unrhyw un sydd â dealltwriaeth o’r iaith Gymraeg, mae’r enwau hyn yn ychwanegu haen arall o fanylder i ddealltwriaeth o’r dirwedd.

Mae’r Gymraeg yn iaith sy’n llawn termau am nodweddion naturiol – wedi’r cwbl mae gan Gymru lawer o amrywiaeth yn ei chefn gwlad.  Er enghraifft, mae llawer o wahanol dermau ar gyfer ‘hill’:

  • bryn / fryn (bank)
  • tyle (rise / slope)
  • moel / foel (‘bald’ rounded hill)
  • ban / fan / *bannau (peak/s)
  • rhiw (slope)
  • mynydd / fynydd / mynyddoedd (mountain / hill)

a ‘cliff’ neu ‘rock’:

  • tarren / darren (rocky edge)
  • craig / graig *creigiau (cliff/s)
  • carreg / garreg *cerrig (rock/s)
  • maen / faen (stone)

ac yn wir ar gyfer tir gwlyb!

  • gwaun/waun (moor)
  • mign/fign (bog)
  • pant (hollow – often wet!)

Ar wahân i ffurfiau arferol geiriau (wedi’u hamlygu), dangosir treigladau cyffredin ac mae * yn dangos sillafiad ar gyfer defnydd y lluosog.

Gall pob un o’r rhain ddweud rhywbeth am natur y tir cyn ein bod yn ei weld hyd yn oed.

Hefyd mae lliwiau’n digwydd yn aml mewn enwau lleoedd – mae’n bosibl eu bod yn cyfeirio at y cerrig islaw neu fel arall at liw’r llystyfiant uwchben:

  • gwyn / gwen / *wynion (white)
  • du / ddu / *duon (black)
  • melyn (yellow)
  • llwyd (grey)
  • coch / goch / *cochion (red)
  • glas / las (blue / green)
  • arian (silver)

ac wydd:.

  • onnen / *onnau (ash)
  • derwen / *derw / deri (oak)
  • bedwen / fedwen / *bedw / fedw (birch)
  • celynnen / gelynnen / *celyn (holly)
  • gwernen / wernen / *wern (alder)
  • cerddinen / gerddinen / *cerddin (rowan)