Dolenni Defnyddiol

Detholiad o wefannau a allai fod o ddiddordeb

Sylwer nad yw Geoparc Byd-eang UNESCO y Fforest Fawr yn gyfrifol am gynnwys gwefannau allanol.

Rhwydweithiau’r Geoparciau

Mae Fforest Fawr yn aelod o ddau rwydwaith Geoparc rhyngwladol – draws y byd, y Rhwydwaith Geoparciau Byd-eang UNESCO  (yn Saesneg), ac ar draws Ewrop – EGN (Rhwydwaith Geoparciau Ewrop) .

Sefydliadau cenedlaethol

Detholiad o wefannau sefydliadau perthnasol:

• Amgueddfa Genedlaethol Cymru
• Arolwg Daearegol Prydain (BGS) –  arolwg daearegol  cenedlaethol hynaf y byd a’r prif ganolfan yn y DU ar gyfer gwybodaeth ac arbenigedd am wyddorau’r ddaear.
• Canolfan Garreg Genedlaethol
• Coflein (Comisiwn Brenhinol Henebion Cymru/CBHC)
• Cyfoeth Naturiol Cymru (ar 1 Ebrill 2013, unodd Cyngor Cefn Gwlad Cymru, Asiantaeth yr Amgylchedd Cymru a Chomisiwn Coedwigaeth Cymru gan greu un corff, sef Cyfoeth Naturiol Cymru).
• Cymdeithas Cynhyrchion Mwynol
• Fforwm Carreg Cymru
• Yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol

Cyrff lleol a rhanbarthol

Detholiad o wefannau sefydliadau perthnasol o dde Cymru:

• Cymdeithas Parc Bannau Brycheiniog – teithiau cerdded, sgyrsiau a mwy ar draws yr ardal
• Ymddiriedolaeth Archaeolegol Clwyd-Powys – o fewn y Geoparc, mae’n ymwneud â sir flaenorol Sir Frycheiniog
• Ymddiriedolaeth Archaeoleg Dyfed – yn ymwneud â rhan sir Gaerfyrddin y Geoparc
• Ymddiriedolaeth Archaeloegol Morgannwg-Gwent – mae’n ymwneud â rhannau Merthyr Tudful a Rhondda-Cynon-Taf y Geoparc
• Rheilffordd Calon Cymru – y rheilffordd rhwng Amwythig ac Abertawe sy’n rhedeg heibio i Lanymddyfri, Llangadog a Llandeilo ar ymyl gogledd-orllewinol y Geoparc.
• Grŵp De Cymru Cymdeithas y Daearegwyr– cyfarfodydd maes, arweiniad a sgyrsiau
• Cymdeithas Edward Llwyd – Cymdeithas astudiaethau natur iaith Gymraeg Cymru gyfan
• Ymddiriedolaeth Bywyd Gwyllt de a gorllewin Cymru– gwarchodfeydd natur yn rhannau Sir Gaerfyrddin, Merthyr Tudful a Rhondda-Cynon-Taf y Geoparc ac, ers 2018, gan ymgorffori hen Ymddiriedolaeth Bywyd Gwyllt Brycheiniog yn ardal Powys.

Awdurdodau lleol

Mae’r Geoparc yn ymestyn dros rannau o bum gwahanol awdurdod unedol ac mae pob un yn darparu amrywiaeth o wasanaethau lleol, fel arfer yn cynnwys rheoli cefn gwlad, amgueddfeydd a thwristiaeth.

• Cyngor Sir Gaerfyrddin
• Cyngor Bwrdeistref Sirol Merthyr Tudful
• Cyngor Bwrdeistref Sirol Castell-nedd Port Talbot
• Cyngor Sir Powys
• Cyngor Bwrdeistref Sirol Rhondda Cynon Taf

Safleoedd Addysgol

• Cymdeithas dros Addysg Wyddonol
• Prifysgol Caerdydd (Ysgol Gwyddorau’r Ddaear, y Môr a’r Planedau)
• Fforwm Addysg Gwyddorau’r Ddaear
• Rockwatch
• Prifysgol Abertawe
• Onegeology – prosiect rhyngwladol newydd sy’n gwneud data mapiau daearegol ar gyfer y Ddaear yn hygyrch

Gwyliau

Heblaw ein Gŵyl yn Geoparc y Fforest Fawr (ddiwedd mis Mai/dechrau mis Mehefin), ceir cyfleoedd ardderchog eraill i gael eich cyflwyno i dirweddau a threftadaeth ddiwylliannol y rhanbarth ehangach megis Gŵyl Gerdded Crucywel (dechrau mis Mawrth), Gŵyl Gerdded Talgarth (dechrau mis Mai),  Gŵyl Gerdded Bro Gŵyr (dechrau Mehefin), Gŵyl Gwreiddiau a Llwybrau (drwy gydol y flwyddyn yn nwyrain Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog gan edrych ar y cysylltiadau rhwng Safle Treftadaeth y Byd Blaenafon a Chamlas Sir Fynwy ac Aberhonddu) a Gŵyl Gerdded Cymoedd Cymru  (bob mis Medi).

Safloedd UNESCO yn y DU

Safleoedd Treftadaeth y Byd yn y DU

Mae UNESCO (Sefydliad Addysg, Gwyddoniaeth a Diwylliant y Cenhedloedd Unedig) yn dynodi safleoedd ledled y byd y tybir eu bod yn gwneud cyfraniad sylweddol i dreftadaeth fyd-eang dynolryw.  Cafodd tri ohonynt eu dynodi ar gyfer eu natur a’u bywyd gwyllt (gan gynnwys daeareg) yn y DU:

• Sarn y Cawr (Giant’s Causeway -ac Arfordir y Sarn)
• Arfordir Jwrasig (Dorset a dwyrain Dyfnaint)
• St Kilda (oddi ar arfordir gogledd-orllewin yr Alban)

Ym Mlaenafon gerllaw mae tirwedd ddiwydiannol sy’n deillio o ddyn yn ecsbloetio cyfoeth daearegol yr ardal yn ystod y 19eg ganrif hefyd wedi ennill statws fel Safle Treftadaeth y Byd:

• Blaenafon

Ac yng ngogledd Cymru, gwnaed yr ychwanegiad diweddaraf i deulu’r Safleoedd Treftadaeth y Byd yn y DU, Traphont Dŵr Pontcysyllte a Chamlas Llangollen, yn 2009. Mae’n ymuno â Cestyll a Muriau Trefi’r Brenin Edward yng Ngwynedd a gafodd ei roi ar y rhestr ym 1986.

Gwarchodfeydd Dyn a’r Biosffer

Mae’n werth ymweld â Gwarchodfa Biosffer Dyfi yn ardal Machynlleth o orllewin canolbarth Cymru. Fe’i dynodwyd yn 2009, mae’n un o 6 yn y DU gyfan ond dyma’r unig un Cymru!

 

Geoparciau arall ym Mhrydain

Dim aelodau Rhwydweithiau byd-eang neu Ewropeaidd:

• Geoparc Abberley & Malvern Hills, Lloegr
• Geoparc sy’n awyddus Ynys Arran (Yr Alban)
• Geoparc Black Country, Lloegr
• Geoparc Cotswold Hills, Lloegr
• Geoparc Lochaber, Yr Alban
• Geoparc Ring of Gullion (Gogledd Iwerddon)

Rhyfeddodau daearegol eraill de a chanolbarth Cymru

• Mae Rhaeadrau Aberdulais ychydig o filltiroedd i lawr Cwm Nedd o’n ‘Bro’r Sgydau’ ein hunain – (Ymddiriedolaeth Genedlaethol)
• Bu Dolaucothi yn safle ar gyfer mwyngloddio aur ers cyfnod y Rhufeiniaid – (Ymddiriedolaeth Genedlaethol hefyd)
• Calch (prosiect yn y Mynydd Du)