Detholiad o wefannau a allai fod o ddiddordeb
Sylwer nad yw Geoparc Byd-eang UNESCO y Fforest Fawr yn gyfrifol am gynnwys gwefannau allanol.
Rhwydweithiau’r Geoparciau
Mae Fforest Fawr yn aelod o ddau rwydwaith Geoparc rhyngwladol – draws y byd, y Rhwydwaith Geoparciau Byd-eang UNESCO (yn Saesneg), ac ar draws Ewrop – EGN (Rhwydwaith Geoparciau Ewrop). (ddim ar gael dros dro)
Sefydliadau cenedlaethol
Detholiad o wefannau sefydliadau perthnasol:
- Amgueddfa Genedlaethol Cymru
- Arolwg Daearegol Prydain (BGS) – arolwg daearegol cenedlaethol hynaf y byd a’r prif ganolfan yn y DU ar gyfer gwybodaeth ac arbenigedd am wyddorau’r ddaear.
- Canolfan Garreg Genedlaethol
- Coflein (Comisiwn Brenhinol Henebion Cymru/CBHC)
- Cyfoeth Naturiol Cymru
- Cymdeithas Cynhyrchion Mwynol
- Fforwm Carreg Cymru
- Yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol
Cyrff lleol a rhanbarthol
Detholiad o wefannau sefydliadau perthnasol o dde Cymru:
- Cymdeithas Parc Bannau Brycheiniog – teithiau cerdded, sgyrsiau a mwy ar draws yr ardal
- Ymddiriedolaeth Archaeolegol Clwyd-Powys – o fewn y Geoparc, mae’n ymwneud â sir flaenorol Sir Frycheiniog
- Ymddiriedolaeth Archaeoleg Dyfed – yn ymwneud â rhan sir Gaerfyrddin y Geoparc
- Ymddiriedolaeth Archaeloegol Morgannwg-Gwent – mae’n ymwneud â rhannau Merthyr Tudful a Rhondda-Cynon-Taf y Geoparc
- Rheilffordd Calon Cymru – y rheilffordd rhwng Amwythig ac Abertawe sy’n rhedeg heibio i Lanymddyfri, Llangadog a Llandeilo ar ymyl gogledd-orllewinol y Geoparc.
- Grŵp De Cymru Cymdeithas y Daearegwyr– cyfarfodydd maes, arweiniad a sgyrsiau (yn Saesneg)
- Cymdeithas Edward Llwyd – Cymdeithas astudiaethau natur iaith Gymraeg Cymru gyfan
- Ymddiriedolaeth Bywyd Gwyllt de a gorllewin Cymru– gwarchodfeydd natur yn rhannau Sir Gaerfyrddin, Merthyr Tudful a Rhondda-Cynon-Taf y Geoparc ac, ers 2018, gan ymgorffori hen Ymddiriedolaeth Bywyd Gwyllt Brycheiniog yn ardal Powys.
Awdurdodau lleol
Mae’r Geoparc yn ymestyn dros rannau o bum gwahanol awdurdod unedol ac mae pob un yn darparu amrywiaeth o wasanaethau lleol, fel arfer yn cynnwys rheoli cefn gwlad, amgueddfeydd a thwristiaeth.
- Cyngor Sir Gaerfyrddin
- Cyngor Bwrdeistref Sirol Merthyr Tudful
- Cyngor Bwrdeistref Sirol Castell-nedd Port Talbot
- Cyngor Sir Powys
- Cyngor Bwrdeistref Sirol Rhondda Cynon Taf
Safleoedd Addysgol
- Cymdeithas dros Addysg Wyddonol
- Prifysgol Caerdydd (Ysgol Gwyddorau’r Ddaear, y Môr a’r Planedau)
- Fforwm Addysg Gwyddorau’r Ddaear
- Rockwatch
- Prifysgol Abertawe
- Onegeology – prosiect rhyngwladol newydd sy’n gwneud data mapiau daearegol ar gyfer y Ddaear yn hygyrch
Gwyliau
Heblaw ein Gŵyl yn Geoparc y Fforest Fawr (ddiwedd mis Mai/dechrau mis Mehefin), ceir cyfleoedd ardderchog eraill i gael eich cyflwyno i dirweddau a threftadaeth ddiwylliannol y rhanbarth ehangach megis Gŵyl Gerdded Crucywel (dechrau mis Mawrth), Gŵyl Gerdded Talgarth (dechrau mis Mai), Gŵyl Gerdded Bro Gŵyr (dechrau Mehefin), Gŵyl Gwreiddiau a Llwybrau (drwy gydol y flwyddyn yn nwyrain Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog gan edrych ar y cysylltiadau rhwng Safle Treftadaeth y Byd Blaenafon a Chamlas Sir Fynwy ac Aberhonddu) a Gŵyl Gerdded Cymoedd Cymru (bob mis Medi).
Safloedd UNESCO yn y DU
Safleoedd Treftadaeth y Byd yn y DU
Mae UNESCO (Sefydliad Addysg, Gwyddoniaeth a Diwylliant y Cenhedloedd Unedig) yn dynodi safleoedd ledled y byd y tybir eu bod yn gwneud cyfraniad sylweddol i dreftadaeth fyd-eang dynolryw. Cafodd tri ohonynt eu dynodi ar gyfer eu natur a’u bywyd gwyllt (gan gynnwys daeareg) yn y DU:
- Sarn y Cawr (Giant’s Causeway – ac Arfordir y Sarn)
- Arfordir Jwrasig (Dorset a dwyrain Dyfnaint)
- St Kilda (oddi ar arfordir gogledd-orllewin yr Alban)
Ym mis Awst 2021, mae pedwar safle wedi’u harysgryfio ar Restr Treftadaeth y Byd yng Nghymru:
- Tirwedd Ddiwydiannol Blaenafon – tirwedd ddiwydiannol a ddeilliodd o ecsbloetio dyn o gyfoeth daearegol yr ardal yn ystod y 19eg ganrif. Mae’r STB hwn yn rhannol ym Mharc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog. Cafodd ei arysgrifio yn 2000.
- Tirwedd Llechi Gogledd-orllewin Cymru – dathliad o ranbarth a alluogodd Gymru i ‘doi’r byd’ yn y 19eg ganrif. Cafodd ei arysgrifio yn 2021.
- Traphont Ddŵr Pontcysyllte a Chamlas Llangollen, – safle arall sy’n dathlu cyn ddiwydiant, wedi’i arysgrifio yn 2009.
- Cestyll a Waliau Tref y Brenin Edward yng Ngwynedd – goroesiad rhyfeddol o bensaernïaeth filwrol y 12fed / 13eg o gyfnod trefedigaethol, ac a arysgrifiwyd ym 1986.
Gwarchodfeydd Biosffer
Mae’n werth ymweld â Gwarchodfa Biosffer Dyfi yn ardal Machynlleth o orllewin canolbarth Cymru. Fe’i dynodwyd yn 2009, mae’n un o 6 yn y DU gyfan ond dyma’r unig un Cymru!
Geoparciau sy’n awyddus ym Mhrydain
Dim aelodau Rhwydweithiau byd-eang neu Ewropeaidd:
- Geoparc sy’n Awyddus Antrim, (Gogledd Iwerddon)
- Geoparc sy’n Awyddus Arran (Yr Alban)
- Geoparc sy’n Awyddus Charnwood Forest (Lloegr)
- Geoparc sy’n Awyddus Jersey (ddim yn rhan o’r DU)
Ardaloedd eraill
Mae dwy ardal arall yn y DU a oedd unwaith yn aelodau o’r EGN ond sydd bellach yn gweithredu’n annibynol:
- Geoparc Abberley & Malvern Hills, Lloegr
- Geoparc Lochaber, Yr Alban
Rhyfeddodau daearegol eraill de a chanolbarth Cymru
- Mae Rhaeadrau Aberdulais ychydig o filltiroedd i lawr Cwm Nedd o’n ‘Bro’r Sgydau’ ein hunain – (Ymddiriedolaeth Genedlaethol)
- Bu Dolaucothi yn safle ar gyfer mwyngloddio aur ers cyfnod y Rhufeiniaid – (Ymddiriedolaeth Genedlaethol hefyd)
- Calch (prosiect yn y Mynydd Du)