Ar adegau gelwir hwn yn ‘Y Cawr sy’n Cysgu’ oherwydd ei broffil pan fyddwch yn ei weld o ochr isaf y cwm. Mae’r mynydd bychan ond garw hwn wedi cael ei chwarelu yn eang a gwelir hen ffyrdd tramiau fel rhwydwaith ar ei draws.
Cyfeirnod AO SN 827142 (pwynt triongli)
Mae cribyn Cribarth yn ymestyn ar hyd ‘Cylchfa Ffawtio-plygu Cribarth’ – hen linell o wendid yng nghramen y Ddaear sy’n ymddangos yma fel dau anticlin tynn (uwchblygiadau yn y craigwelyau). Mae amrywiaeth o lwybrau yn arwain cerddwyr at y bryn – mae pob un ohonynt yn serth!
Mae’r dirwedd ar y bryn yn gymhleth gyda nifer o gnyciau, llyncdyllau, hen weithfeydd segur chwareli a chreigiau naturiol. Mae’n cynnig ei hun i archwiliadau gwych ond gall fod yn gamarweiniol yn y niwl, yn enwedig os ydych yn ymweld am y tro cyntaf.
Y prif gribyn yw’r anticlin neu’r bwa calchfaen sy’n gorwedd o’r gogledd-ddwyrain i’r de-orllewin y cafodd ei graig wedi torri ei chwarelu’n helaeth yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg. Mae iddo welyau o garreg grut serth (neu ‘Tywodfaen Twrch’) ar bob ochr ac ardal o gerrig pwdr i’r gogledd lle cafodd eu dyddodion eu disbyddu’n gyflym gan weithlu o dan arweiniad yr entrepreneur John Christie.
Mae dwsinau o lyncdyllau mawr wedi eu sgathru ar draws yr ardal. Mae’n bosibl y gall un pant penodol i’r gorllewin o gribyn Cribarth, y cyfeirir ato efallai’n fwy manwl gywir fel ‘dolin’, hawlio lle fel y llyncdwll naturiol mwyaf yng Nghymru.
Mapiau
- OS Landranger 160, OS Explorer OL12
- Daearegol — ‘Fforest Fawr: archwilio tirwedd Geoparc Byd-eang’ (1:50,000 o BGS), a hefyd . . .
- dalen BGS 1:50,000: 231 ‘Merthyr Tydfil’.
Canllawiau
- Llwybr ‘Crib ac Afon’ (o Aber-craf): llwybr-crib-ac-afon
- Geolwybr ‘Cribarth’ (o barc gwledig): Cribarth_Cymraeg
- Geodaith – dadlwythwch yr ap i’ch ffôn symudol am ddim o’r Google Play neu’r App Store (chwiliwch ‘Geotours’)
Cyfleusterau
- Maes parcio talu ac arddangos ym Mharc Gwledig Craig-y-nos yn SN 840155.
- Toiledau yn y parc gwledig
- Caffi ym Mharc Gwledig
- Mynediad am ddim
Hygyrchedd
- Llwybrau creigiog serth, angen gofal wrth lwybro. Rhybudd! — amgylchedd mynyddig!
Cysylltiadau cludiant
- Yn y car — ar yr A4067
- Ar y trên — mae’r gorsafoedd agosaf yng Nghastell-nedd a Merthyr Tudful — ewch i Traveline Cymru
- Ar y bws — ewch i Traveline Cymru; mae gwasanaeth T6 yn aros yng Nglyntawe a Phen-y-cae
- Ar feic — mae rhan o’r Rhwydwaith Beicio Cenedlaethol yn cael ei osod ymhellach i lawr y cwm